Analiz sonuçlarına göre bu parametreler ne tek başlarına ne de farklı kombinasyonlarla söz konusu şehirlerin, akıllı şehir indeks değerleri ile ilişkili olduğu (correlated) görünmemektedir (r²=0,72 ve tüm katsayılar için p>0,05). Yani başlangıç izlenimimizin aksine bir şehrin akıllı şehir olması o ülkenin refah ya da zenginliği ile ilişkili bir lüks değildir. O şehrin nasıl yönetileceğine ilişkin stratejik bir karardır.

Peki Ülkeler Akıllı Şehirler için Neler Yapıyor?

Dünya örneklerini incelediğimizde aşağıdaki ortak noktalarda şehirlerin stratejik yaklaşımlarının hemen hemen aynı olduğunu görüyoruz. Bu da bizi başarılı uygulamalarda bu yaklaşımların işe yarayacağı ve diğer şehirlere iyi örnek teşkil edeceği varsayımına götürüyor.

İncelediğimiz İsviçre şehirleri, Stockholm, Boston ve Kopenhag örneklerinde kamu ve özel sektör kuruluşlarının iş birliği yaptığını görüyoruz. Boston’da bu iş birliği daha çok inovatif şirketler ve KOBi’lerde yoğunlaşıyor. Şehirler çalışmalarına aktif paydaş katılımı da sağlıyorlar. Yine Boston örneğinde ilgili kuruluşların karşılaştığı teknik ve karmaşık sorunları çözebilmek için yerel üniversitelerde bu konularda uzman kişilerle yakın çalıştıklarını görüyoruz. Benzer şekilde İsviçre’de ve Stockholm’de de akademiden destek alınıyor. Stockholm’de ayrıca çalışmalarda vatandaş ile de iş birliği yapılıyor. Tüm örnekler vatandaş odaklı yaklaşımların benimsendiğini gösteriyor. Boston’da vatandaşa değer sunabilmek amacı ile hükümet ve halk arasındaki hizmet arayüzlerinde yapılan çalışmalara odaklanılıyor. Kopenhag’da ise vatandaşlar hem enerji kullanan hem de enerji üreten olarak arz ve talep taraflarında yer alabiliyor.

Planlama yapılması, uzun soluklu hedefler ve bir vizyonun olması da dikkat çeken diğer bir unsur. Stockholm örneğinde enerji açısından akıllı şehir uygulamaları arkasında güçlü bir politik vizyon olduğunu görüyoruz. Kopenhag ise uzun dönemde akıllı ve sürdürülebilir çözümler geliştirmede kendini dünyanın test bölgesi olarak konumladığı bir vizyon ortaya koyuyor.

‘Akıllı’ kavramı günümüzde kuşkuya yer vermeyecek şekilde ‘veri’ anlamına gelmekte. Bu bağlamda incelediğimiz örneklerin tümünde büyük veri (big data) yoğun şekilde kullanılmakta. Boston örneğinde veri aynı zamanda şeffaflık ilkesi doğrultusunda halk ile paylaşılıyor ve akıllı şehir uygulamalarının devam edebilmesinin olmazsa olmazı olarak görülüyor.

İzleme, değerlendirme ve geri bildirim mekanizmaları da çalışmaların yönünü belirleme ve ihtiyaçlar doğrultusunda adapte etme konusunda önemli. Stockholm ve Boston’da vatandaştan gelen geri bildirime özel bir önem veriliyor. Stockholm’de vatandaşların geri bildirimi çalışmalara devam etmek ve yön vermek için kanıta dayanan bir arka plan oluştururken, Boston’da performans göstergeleri vatandaşa sunulan değer ve vatandaşın katılımı üzerinden şekilleniyor.

Değişime karşı direnci azaltmada paydaşlarla etkili bir iletişim kurma ele aldığımız akıllı şehirlerde öne çıkan özellikler arasında. Gerek Boston gerekse Kopenhag modelleri iletişimi iç paydaşlarla sürdürmenin yanında diğer şehirler ile de bağlantıda olmaya özen gösteriyor.  

Boston ve Kopenhag girişimci yaklaşımlara da sıcak bakıyorlar. Boston örneğinde beşerî sermayenin yenilikçi, yaratıcı, girişimci ve risk alabilen özellikler taşıması bekleniyor. Kopenhag modeli ise yeni ve yenilikçi çözümlerin oluşturulması ve denenmesi için kendisine ideal bir test ortamı olarak lanse ediyor.

Türkiye Akıllı Şehirler Konusunda Neler Yapıyor?

Türkiye’de akıllı şehirler konusunda yaşanan gelişmeleri öğrenmek için bir saha araştırması gerçekleştirdik. İstanbul’da akıllı şehirler konusunda hizmet veren bir kuruluşun yetkilisi ile görüşmeler yaptık.  Bu görüşmelerde yukarıda irdelediğimiz başlıklar kapsamında İstanbul’da yaşanan gelişmeler hakkında bilgi edinme fırsatımız oldu.

Edindiğimiz bilgilere göre İstanbul özelinde akıllı şehir çalışmaları 2016 yılında başlamış. İlk yıllarda akıllı şehir çalışmaları kapsamında öncelikli konu ulaşım olmakla birlikte daha sonrasında enerji, mobilite, çevre ve yaşam gibi konular da kapsama dahil edilmiş. İstanbul akıllı şehir sürecinde faaliyetlere başlamadan önce detaylı bir planlama sürecinden geçmiş. Öncelikle bir strateji ve vizyon belirleme çalışması yapılmış. Bu durum bize uzun vadeli biri bakış açısı ile projelerin hayata geçirildiğini gösteriyor. Bu süreci planlama evresi takip etmiş. Planlama ise akıllı şehir yol haritasının çıkarılması, vatandaş ihtiyaç analizi yapılması, taleplere nasıl cevap verilebileceği konusundaki analizler ve insan odaklı akıllı şehir kurgusunun yapılması gibi evreleri içeriyor. Söz konusu evrelerden akıllı şehir çabalarının vatandaşı odağa aldığını ve ondan aldığı geri bildirim doğrultusunda tasarıma yön verdiğini ortaya koyuyor. Planlama süreci geniş bir paydaş analizini de içeriyor.

İstanbul’da akılı şehir konusunda yetkili olan kuruluş, kamu ve özel sektörle iş birliği içinde bir çalışma süreci yürütüyor. İstanbul teknolojiyi, farklı teknolojilerle toplanan veriyi ve veri analizini hem tasarıma hem de uygulamaya yansıtmaya oldukça fazla önem veriyor. İstanbul’da akıllı şehir kapsamında gerçekleştirilen çalışmalarda ana performans göstergeleri de İstanbul Üniversitesi ile ortaklaşa bir çalışma ile belirlenmiş ve projeyi izleme - değerlendirme amacıyla kullanılmış. Takip edilen toplam 190 göstergesi bulunmakta. Bunlardan 60 tanesi uluslararası ortak göstergelerden oluşuyor.

İstanbul’da çalışmalar yukarıda incelediğimiz dünya örneklerinde olduğu gibi girişimcilik ruhunun akıllı şehir uygulamalarına yansımasına sıcak bakıyor. Bununla ilgili olarak çağrı usulü ile girişimci projelerini ön kuluçka modeli ile destekleyen Zemin İstanbul adlı bir inisiyatif de kurulmuş. Zemin İstanbul’un yakın zamanda yeni bir çağrıya çıkması planlanıyor. Bu çağrıda daha çok prototipi olan projelere öncelik verilmesi düşünülüyor. Seçilen projelere fon ve laboratuvar desteği sunulacağı da belirtilmekte.

Türkiye/İstanbul örneği dünya örnekleri ile karşılaştırıldığında henüz çok yeni sayılır ama yol haritasındaki temel unsurları göz önünde bulundurulduğunda başarı için doğru yolda olduğunu söyleyebiliriz. Hedeflenen ve elde edilen sonuçların neler olacağını ve bu sonuçların daha sonra yapılacak çalışmaları nasıl yönlendireceğini ise zaman gösterecek…